Aurreko bi lanekin alderatuta, doinu berrietan murgildu zara “Emadan” diskoan. Sintetizadoreak eta pedalak erabilita unibertso berri bat sortu duzu. Zerk eraman zaitu aldaketa honetara, atmosfera berriak sortzera?
Norabide aldaketa ez da hain bortitza. Aspalditik nuen gitarra-ahotsetik aldentzeko gogoa, nahiz eta hor jarraitzen duen neurri handi batean. Batetik, ezina, ezjakintasuna nituen, eta bestetik, ez nuen taldekidez inguratu nahi. Badirudi nahitaezko pausoa dela taldea sortzea, eta nik justu kontrako mugimendua egin nuen duela urte batzuk, eta erabaki horrekin pozik jarraitu dut. Gogoko dut oholtza elkarbanatzea jendearekin, baina gustuko dut nik nirea gidatzea. Nahi horri beldurra galdu nionean, nahi nuen musika hori sortu nuen, nire mugen barruan. Orain egiten dudana entzuten dudan musikarekiko gertuago dago. Lehen ere ez nintzen kabitzen folk kantautorearen etiketaren barruan, baina ez nuen kabitu nahi.
Izan daiteke sortzaileek gauza berriak probatzeko duzuen senagatik ere?
Hein batean, bai. Ez da hainbeste izan esperimentazio nahia, baizik eta nik entzun nahi nituen kantuak sortzeko beharrezkoa nuela hau egitea.
Abeslari bat gitarra batekin soilik dagoenean, emaitza askotan izaten da intimoa. Zure abestiek, baina, bazuten zerbait basatia. Oraingo honetan iluna da, geruzaz geruza zoaz atmosfera trinkoak sortzen.
Nahiz eta lehen musika tresna gutxiago erabili, eta kantuok biluziago proposatu — bai diskoan, bai zuzenean—; orain da intimoa. Gertuagoko erregistro batetik kantatzen dut, ahotsa nahiko gertu entzuten da. Norbaiten lakuan sartzea bezala da, denok daukagun laku ilunean. Hura estaltzen zuen oihala kendu dut, eta sar zaitezte nahi baduzue.
Eneritzago da lan hau orduan?
Baietz esango nuke.
"Disko honetan sentitu naiz musikari lehenengo aldiz"
Disko homonimotik “Zaldi zuria / Maskarak” bigarrenera, eta hortik “Emadan”-era. Badago garatze prozesua. Bilatzen ari zinena aurkitzen ari zara?
Bai. Eta agian asko esatea da, baina disko honetan sentitu naiz musikari lehenengo aldiz. Urte askoz jo dut musika, esango nuke 14 urterekin igo nintzela oholtzara lehenengoz, talde batekin. Proiektu asko izan ditut, baina distantzia batetik ikusi izan ditut beti: musika gogoko dudala eta musika egiten nuela. Bakarka hasi nintzenean, musikari izatera gerturatu nintzela uste nuen, baina lan honetan sortu ditut benetan sortu nahi nituen hainbat mundu. Elektronikan badago ariketa dadaista bat, sentsazioekin lan egin dut; beste alderdietan gauzak neurtuta daude, erabaki kontzienteak dira, ez ausazkoak. Lehen, ausazkoagoak ziren erabakiak, nolabait esateko.
Baduzu oso bereizgarria den abesteko modu bat, baina lan honetan asko landu duzu ahotsa, ez zara erregistro batera mugatu, desberdin kantatzen duzu abestiaren arabera.
Interesgarria izan da. Grabazioan gertatu da. Orain nire erronka da hori nola eraman zuzenekoetara. Hautu hori egitera behartu dut nire burua, eta nahi gabe edo, egon dira erreferentzia batzuk, Nadine Shah abeslaria, adibidez. Ahots grabea dauka, eta nik “Historia”-n grabe kantatzen dut. Ume ahotsa asko erabiltzen dudan zerbait da, ongi pasatzen dut, eta esango nuke FKA twigsen eragina dagoela hor. “Junco”-n Tulsa eta La Buena Vida izan ditut gogoan.
Erreferentziak aipatzen ari zarela, elektronikaren mundua berria zen zuretzat. Izan duzu erreferentziarik “Emadan”-en doinuak bilatzerakoan edo intuizioz jokatu duzu?
Ez da egon hauturik, baina eragin dit entzuten nuenak. Burura datorkit Perera Elsewhere, nahasten dituelako elektronika eta mundu akustikoa. Agian iragazkorragoak bihurtzen gara adinarekin, gauza polita iruditzen zait ezkutu horiek kentzen.
Olatz Salvadorrek presioa aipatu du behin baino gehiagotan “Aho uhal” aurkezterakoan. Zuk ere sentitu al duzu presiorik doinu berriak eraiki eta aurkeztean?
Ez horrenbeste diskoa ateratzekoan. Baina hori zuzenekoetara eraman behar da, eta erabaki pixka bat suizida hartu dut: ez dudala klaketarekin jo nahi, ez diodala botoi bati eman nahi. Errespetatzen dut hautu hori hartzen duen jendea, baina ez naiz eroso sentitzen hor. Diskoa ez dago zuzenekorako idatzia, moldatu behar izan dut. Asko dut ikasteke, eta segurtasun ezetik gertuago nago aske sentitzetik baino. Presio hori hazi egiten da zuk gauza borobilagoak egiten dituzunean.
"Erabaki pixka bat suizida hartu dut: ez dudala klaketarekin jo nahi, ez diodala botoi bati eman nahi"
Zure apustua geroz eta handiagoa denean, gehiago behartzen duzu zeure burua.
Musika gaur egun ezagutzen dugun moduak ere eragina du, tamalez. Underground-a desagertu da, eta bi munduen artean ibili garenok sufrimendu hori dugu. Gure buruari gogorarazi nahi diogu hemen gaudela honengatik eta hargatik, baina etengabea da erakusleihoa. Eta nahi edo ez, erakusleiho horretan zaude, konstantzia handia duen errealitatea da. Etxezuloan zaudenean ere nabaritzen dituzu begiak, jasotzen dituzu epaiak eta lausenguak. Beharrezkoa da nolabaiteko ariketa egitea zure buruarekin, zurean sartu, eta “nik hau eta hau egin nahi dut, honetan hobetu nahi dut” pentsatu.
Nola eramango duzu “Emadan” zuzenekotara? Bakarrik taularatuko zara, baina abestiak irekita egongo dira? Garatzen joango zara bakoitza?
Kantuen egitura errespetatuko dut, ez da inprobisaziotik gertu egongo. Zuzenekoak, baina, ez dit ahalbidetzen hainbeste xehetasun sartzea, sotilagoa izango da. Ez nuen nahi ahots eta gitarrarekin soilik taularatu, diskoaren giroa errespetatzen saiatu naiz, nahiz eta ez dudan beti ehuneko ehunean lortuko. Aldez aurretik grabatutako zati txiki batzuk egongo dira abesti batzuetan, baina melodia daukaten zatiak nik joko ditut oinekin; gitarra, eskuekin; zintzurrarekin kantatu eta buruarekin zoratu.
Doinu berrietan murgilduta, nolakoa izan da sortze prozesua? Gitarrarekin eraiki duzu hasiera? Elektronikari dagokionez, lehen aldia izanda, noiz zenekien aski zela eta abestiek ez zutela gehiago behar?
Orain arte kantuak gitarrarekin sortu ditut, lauzpabost akorde jota. Hori bai, rockaren ohiko sekuentzietatik zerbait aldetzen saiatzen, urrutiegira joan gabe. Hori da oinarria, eta horren gainean letraren hasiera inprobisatu eta paperera eraman. Elektronikaren kasuan, disko honek irakatsi dit hurrengoan kontrara egingo dudala: zuzenekoetan egin daitekeen zerbait sortu, eta gero programara edo grabaziora eraman. Noiz gelditzearen inguruan, intuitiboa izan da, agian beldurrak gerarazi nau, eta nire alde izan dut hori. Monoren laguntza izan dut hor: “Jarri tresna gutxiago”, “Eta gitarra kentzen badugu zati honetan?”. Produkzioaren hautu bat edo beste bere esku egon da.
Zerorrek egindako diskoa da, baina ez soilik musika: masterizazioa, azala... Guztia!
Grabazioari dagokionez, zorionez hainbat esperientzia izan ditut dagoeneko, grabatu dut Bonberenean, Txapekin; Elkarren; bestelako estudio txikiagoetan... Ez nago bereziki eroso. Denborarekin ikasi beharko dudan zerbait da, agian. Nik neuk egiteak askatasuna bermatzen dit, hor bilatzen dut nire erosotasuna. Beste gauzetan arriskua hartzen dut, baina honetan ez. Nire kabuz egiteak ahalbidetzen dit nahi adina ordu hartzea edo erabaki oso ero bat egitea inorren epairik entzun gabe. Bestetik, denok gaude irrati formula oso komertzialen menpe, eta pena ematen dit sortzaileak eta sorkuntza lanak aurkezten dizkigutela begizta eta guzti; hala sortu balira bezala, dagoeneko gailurrean. Pena ematen dit, sorkuntzari egiten dion kalteagatik. Askoz ere basatiagoak gara lana epaitzeko garaian, ez dugu aintzat hartzen prozesua. Niri interesgarria egiten zait prozesua ikustea, esatea “orain bost urte ikusi zintudan, eta gauzak aldatu dira, zein ondo!”
Ez ote garen bizi musikaren fast food batean. Musika azkarregi kontsumitu beharra, diskoa atera bezain azkar, hurrengo asteko berrikuntzak argitaratu aurretik...
Hori da jasotzen dugun mezua, eta inertziari jarraituz gero... Ez da hainbeste elikatzea, kontsumitzea da. Gertatzen da disko bat otsailean argitaratzea, eta zu orduan ez egotea hura entzuteko unean. Eta hau izan daiteke musikarekin edo beste zerbaitekin: pausatzea ondo dago. Batzuetan justifikatu egiten dugu kontsumitzeko modu hori. Nire buruari proposatzen diodan ariketa da, agian ez dela unea entzuteko.
Kontzeptuala al da diskoa? Osotasunean entzutekoa bada, behintzat.
Bai eta ez. Ezin da termino batean laburbildu, bizitzari buruzko zera bat da, eta hor dauden hamaika gai posibleak. Disko oso bat egin nahi nuen, eta abesti batzuk kanpoan geratu dira ez ziotelako mesede egiten osotasun horri. Lana egituratu ondoren, hausnarketa egin nuen: musikalki badu osotasuna, gai aldetik ere, nola deskribatuko dugu? Bide markatua aukeratzea edo ez aukeratzea, eta gero eta zidorrerago, orduan eta oztopo gehiago bide markatutik. Hausnarketak dituen diskoa da, eta batez ere galderak; ez nahitaez erantzutekoak, baina, bai, hausnartzekoak.
"Kritikatu egin izan naute eszena mainstream-agotik letra korapilatuak edo luzeak egiteagatik"
Ertzetatik begiratzen diozu errealitateari?
Maiz bai. Denak markatzen gaitu, nondik gatozen eta. Adibidez, hautu zaila izan zen gaztelaniazko kantu bat sartzea diskoan. Horrela atera zen, ez da ohikoa nigan beste hizkuntza batean idaztea; baina hau natural atera zen. Euskarara itzulia daukat, baina originala errespetatzea pentsatu nuen. Hor ere badago ertza: ertza da euskaraz kantatzea, baina ertza ere bada gaztelerazko kantua sartzea.
“Junco” da abesti biluziena.
Bitxia da. Beste estruktura duen kantua da, nik bakarrik idatzi ez dudan bakarra, Monorekin egin dut. Normalean ez dut pop egituratik sortzen, eta abestiak eskatzen dizunean folk edo pop estruktura bat, ez ditut baliabide horiek. “Junco”-k baditu estrofa eta leloa, bi melodia mota, tartean zubi bat... Monok akorde polit batzuk sartu zituen hor, eta norabidea eman zion. Produkzioa sartu nionean, ez zidan hainbeste eskatu iluntasuna edo testura granulatua; piano bat da, Midi bat.
Letra abstraktuak egiten dituzu, baina aldi berean ulerterrazak dira, edo behintzat norberak interpretatzeko aukera ematen dute.
Ez dakit jende gehienarentzat gertukoa den. Kritikatu egin izan naute eszena mainstream-agotik letra korapilatuak edo luzeak egiteagatik. Ulertzen dut. Ez literaturan, ez musikan, ez zait gustatzen autofikzioa, baina nahitaez zure esperientziatik idazten duzu; orduan, mozorrotu egiten ditut aipatu ditzakedan gertaerak edo errealitateak. Kantuak idazterakoan izan dezaket ideia bat, baina desbideratu egiten naiz, errealitate gehiago nahasten ditut. Jolasak dira, gustatzen zait ezkutatzea eta jendeak ulertzea nahi duen bezala.
Jolas erraldoi bat da orduan “Emadan”? Jolastu duzu doinuekin, letrekin...
Ziurrenik. Hori da sorkuntza. Badirudi zerbait ikaragarri transzendentala izan behar duela...
Asko erabiltzen duzu hika zure hitzetan. Zure egunerokoan ere hika egiten duzu edo hautu bat izan da?
Hautu bat da, ez dut hika egiten nire egunerokotasunean. Interesgarria egiten zait hautu estetiko gisa, garai honetan non saiatzen garen ihes egiten apur bat generotik, batzetan generoak ere ematen dio beste zentzu bat gauzei. “Emadan”-e zentzua pertsonifikatu nahi nuen. Logika hotza gizonari lotu izan zaio, eta ahaztu egiten zaigu logikaren beste alde humanoa eta lurtarra. Kantu horretan zentzua emakumea da, eta horri zuzentzen natzaio, noka.
Lo siento, debes estar conectado para publicar un comentario.